Nowotwór a praca: czy można to pogodzić?

Leczenie się zaczęło, a Ty zastanawiasz się, jak zorganizować życie na nowo? Przeczytaj, jak nowotwór może wpłynąć na Twoje życie zawodowe i jak możesz sobie poradzić w tej sytuacji.

Przeczytaj więcej

Nowotwór szyjki macicy to choroba, która potrafi rozwijać się latami bez żadnych objawów lub dawać nietypowe symptomy

Statystyki pokazują, że najczęściej z rakiem szyjki macicy zmagają się kobiety w wieku 45-65 lat. Co istotne, zachorowania mogą dotyczyć też nawet 25-latek1. Dodatkowo rak szyjki macicy jest w skali świata 4., a w przypadku Polski – 7. nowotworem pod względem częstości występowania u kobiet2.

przyczyny

objawy

diagnostyka WSTĘPNA

DIAGNOSTYKA ZAAWANSOWANA

LECZENIE I ROKOWANIA

FAQ

Nowotwór szyjki macicy – przyczyny

Główną przyczyną występowania raka szyjki macicy jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (Human Papilloma Virus, czyli HPV), który przenosi się drogą płciową i tworzy środowisko sprzyjające transformacji zdrowych komórek w nowotworowe. Znamy niemal 200 typów wirusa HPV. Najbardziej onkogennymi rodzajami – w przypadku nowotworu szyjki macicy – są podtypy 16, 18 oraz 313.

Zakażenia HPV mogą dodatkowo prowadzić do raka odbytu, krtani i tchawicy, pochwy i sromu, a w przypadku mężczyzn – prącia4, dlatego nie lekceważ obecności tego wirusa w ciele.

Infekcja HPV jest najważniejszym czynnikiem wystąpienia raka szyjki macicy1.

Dane pokazują, że około 80% kobiet aktywnych seksualnie zakazi się HPV w ciągu swojego życia. U większości wirus będzie miał formę utajoną lub spowoduje jedynie niewielkie zmiany (np. kłykciny kończyste na narządach płciowych). Jednak u mniej niż 1% zakażonych kobiet zmiany mogą przejść w stan przednowotworowy lub rozwinąć się w nowotwór5. Warto więc zabezpieczyć swoje zdrowie szczepieniami przeciwko HPV, zanim wirus „rozgości się” w organizmie.

Pojawienie się raka szyjki macicy nie zależy jedynie od obecności HPV w komórkach organizmu. Ryzyko wystąpienia choroby zwiększają także6:
  • wczesna inicjacja seksualna i duża liczba partnerów seksualnych,
  • duża liczba porodów,
  • wieloletnie palenie tytoniu,
  • wiek,
  • śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN).
Ginekolodzy wymieniają także tzw. przyczyny prawdopodobne, do których należą6:
  • stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych przez wiele lat,
  • przewlekłe stany zapalne pochwy i zakażenia narządów płciowych przenoszone drogą płciową (np. chlamydia, wirus opryszczki HSV-2, rzęsistek),
  • choroby immunosupresyjne (obniżające lub zaburzające działanie układu odpornościowego),
  • nieodpowiednia dieta (bogata w czerwone mięso, przetwory mięsne, tłuste sosy, z niską zawartością oliwy i witaminy C),
  • zakażenie wirusem HIV.

Nowotwór szyjki macicy – objawy

Może się zdarzyć, że objawy raka szyjki macicy pomylisz z infekcjami intymnymi czy zaburzeniami hormonalnymi, dlatego postaraj się zachować czujność i zawsze nietypowe dolegliwości skonsultuj ze swoim ginekologiem.

Pierwszymi sygnałami raka szyjki macicy mogą być7:

krwawienia międzymiesiączkowe lub pomenopauzalne
ból i krwawienia po stosunku
krwawienia
po badaniu ginekologicznym
obfite upławy o nieprzyjemnym zapachu

Na późniejszych etapach rozwoju choroby mogą wystąpić również:

bóle w dole brzucha oraz okolicy lędźwiowo-krzyżowej
obrzęki nóg
trudności przy oddawaniu moczu

W zaawansowanym stadium raka szyjki macicy z przerzutami objawy zależą od miejsca, w którym rozprzestrzenił się nowotwór, i obecności ewentualnego nacieku. Najczęstsze ogniska wtórne z szyjki macicy to obwodowe węzły chłonne, płuca, wątroba i kości8. Towarzyszące tym przerzutom objawy to np.9:

  • krwioplucie,
  • obrzęki,
  • duszności,
  • bóle,
  • ograniczenie wydolności nerek, wątroby.
Ważne jest jednak to, że raka szyjki macicy udaje się pokonać! Rozpoznanie choroby na jej wczesnym etapie, a także podjęcie leczenia w możliwie jak najwcześniejszej fazie rozwoju nowotworu zwiększają Twoje szanse na wyzdrowienie6.

Nowotwór szyjki macicy – diagnostyka wstępna

Gdy zauważysz u siebie coś niepokojącego, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty – w końcu chodzi o Twoje zdrowie i życie! Konsultacja z ginekologiem to bardzo ważny krok, który warto zrobić jak najwcześniej, aby o siebie zadbać.

Z nietypowymi objawami układu rozrodczego udaj się do ginekologa. To właśnie on – za pomocą wnikliwej diagnostyki poprzedzonej odpowiednimi badaniami – będzie w stanie ocenić, czy na szyjce macicy pojawiły się jakiekolwiek niepokojące zmiany.

Aby wykryć wirusa HPV, stosuje się podstawowe badania przesiewowe – badanie ginekologiczne lub cytologię. Aby określić typ wirusa, lekarz zleci Ci testy molekularne w kierunku HPV, czyli tzw. RT‑PCR10.

Przy nieprawidłowym wyniku cytologii i dodatnim wymazie na HPV wykonywane jest badanie kolposkopowe11. W trakcie biopsji celowanej może zostać pobrany niewielki wycinek do badania histopatologicznego. Na jego podstawie patomorfolog określa, czy wykryte zmiany na szyjce macicy są łagodne, czy też złośliwe.

Po wstępnych badaniach okazało się, że masz stan przednowotworowy?

Taka sytuacja nazywana jest szyjkową neoplazją wewnątrznabłonkową (carcinoma in situ – CIN), co oznacza, że infekcja wirusem HPV doprowadziła do nieprawidłowego rozrostu komórek. Zmiany mają trójstopniową kwalifikację (I-III). Im niższy stopień, tym zmiana jest łagodniejsza i mniejsze prawdopodobieństwo, że rozwinie się z niej rak, czyli nowotwór złośliwy12.

CIN I

To płaskonabłonkowa neoplazja wewnątrznabłonkowa niskiego stopnia (LSIL, czyli ang. low-grade squamous intraepithelial lesion). W tym przypadku zazwyczaj nie wdraża się żadnego leczenia i obserwuje zmiany. Może okazać się, że Twój organizm poradzi sobie z nimi samodzielnie12.

CIN II oraz CIN III

To płaskonabłonkowe neoplazje wewnątrznabłonkowe wysokiego stopnia (HSIL, czyli ang. high-grade squamous intraepithelial lesion). Tego typu zmiany wymagają usunięcia. Wówczas stosuje się metodę ablacyjną (krioterapię) lub metody chirurgiczne (zabieg LEEP, konizacja, usunięcie szyjki macicy)12, 13.

METODA ABLACYJNA

KRIOTERAPIA

Polega na wymrażaniu chorych tkanek ciekłym azotem. Stosuje się ją tylko w określonych przypadkach12.

METODY CHIRURGICZNE

ZABIEG LEEP

To inaczej usunięcie fragmentu szyjki macicy za pomocą narzędzia ze specjalną pętelką (tzw. pętli elektrochirurgicznej)12.

KONIZACJA SZYJKI
MACICY

Może być wykonana laserem lub skalpelem. Podczas konizacji wycina się stożek tkanki z szyjki macicy12.

USUNIĘCIE SZYJKI
MACICY

W niektórych przypadkach lekarze zalecają chirurgiczne usunięcie szyjki macicy w celu pozbycia się rozległych zmian na tkankach13.

Diagnostyka zaawansowana i rodzaje nowotworów szyjki macicy

Jeśli badania potwierdziły u Ciebie raka szyjki macicy, spróbuj zachować spokój i jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem, który oceni kliniczny stopień zaawansowania choroby, a potem zaproponuje Ci dopasowaną terapię. Pamiętaj, że im szybciej rozpoczniesz walkę, tym większe masz szanse na wygraną!

W tej sytuacji poproś lekarza o wystawienie Karty Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego – DiLO, która pozwoli Ci wejść na tzw. szybką ścieżkę onkologiczną. Kartę może wystawić jedynie lekarz w placówce mającej kontrakt z NFZ, nie z prywatnej placówki14.

W raku szyjki macicy liczy się czas. Dzięki DiLO zakwalifikujesz się na wizytę u specjalisty bez kolejki, co przyspieszy leczenie i zwiększy Twoje szanse na wyzdrowienie. Sprawdź, gdzie się leczyć!

Aby określić stopień zaawansowania choroby nowotworowej, lekarz skieruje Cię na dodatkową diagnostykę – m.in.2:

  • USG jamy brzusznej,
  • RTG klatki piersiowej,
  • tomografię komputerową brzucha i miednicy,
  • rezonans magnetyczny (MRI) brzucha i miednicy.
W niektórych przypadkach mogą być też potrzebne15:
  • oglądanie pęcherza moczowego i odbytnicy za pomocą wziernika,
  • badanie mikroskopowe materiału pobranego z podejrzanych zmian,
  • badanie radiologiczne kości,
  • wyłyżeczkowanie jamy macicy lub histeroskopia,
  • wyłyżeczkowanie kanału szyjki czy wspomniana konizacja.

O konieczności wykonania poszczególnych badań zadecyduje lekarz prowadzący. Wymienione badania obrazowe – połączone z morfologią, badaniem moczu i badaniem fizykalnym ‑ pomogą lepiej poznać przeciwnika, wykluczyć ewentualne przerzuty do innych narządów w ciele i dopasować terapię do Twoich indywidualnych potrzeb.

W pogłębionej diagnostyce i ustaleniu prawidłowej ścieżki leczniczej niezwykle ważne jest też określenie rodzaju nowotworu. Zależy on zasadniczo od miejsca, w którym zaczęły się rozwijać zmiany chorobowe.

W przypadku raka szyjki macicy możemy mówić o nowotworze złośliwym, którego pierwotnym miejscem powstania jest tkanka nabłonkowa16. W obrębie tego narządu może on się rozwinąć16:

z nabłonka płaskiego

pokrywającego tarczę szyjki macicy
– tzw. rak płaskonabłonkowy,

z nabłonka gruczołowego

wyścielającego kanał szyjki macicy
– tzw. rak gruczołowy.

Wśród nowotworów szyjki macicy raki płaskonabłonkowe stanowią około 80%, a raki gruczołowe – od 5 do 20%. Pozostałe nowotwory (np. chłoniaki, mięsaki, przerzuty) odpowiadają za 1‑2% wszystkich zachorowań17.

Nowotwór szyjki macicy – leczenie i rokowania

Metoda leczenia w przypadku raka szyjki macicy zależy od jego stopnia zaawansowania w chwili rozpoznania, od planów związanych z posiadaniem potomstwa2 i od ogólnego stanu pacjentki.

Aby ocenić spektrum rozwoju raka, stosuje się cztery (I-IV) główne stopnie18:

stopień

I

komórki rakowe są obecne w szyjce macicy, ale nie rozprzestrzeniają się na inne tkanki i węzły chłonne; wyróżniamy stadium choroby mikroinwazyjnej (stadium IA) oraz klinicznie jawnej (stadium IB);

stopień

II

zmiany wychodzą poza macicę, nie dochodzą jednak do dolnej 1/3 części pochwy i do ścian miednicy; gdy naciek nie obejmuje przymacicz, mówimy o stadium IIA, a jeśli przymacicza są objęte naciekiem nowotworowym niedochodzącym do ścian miednicy – o stadium IIB;

stopień

III

komórki nowotworowe dotarły do dolnego odcinka pochwy lub rozprzestrzeniły się na boczne ściany miednicy; wyróżniamy tutaj stadium IIIA i IIIB klasyfikowane według zaawansowania zmian oraz stadium IIIC – z zajęciem węzłów chłonnych biodrowo-zasłonowych (IIIC1) lub z przerzutami w węzłach okołoaortalnych (IIIC2);

stopień

IV

komórki rakowe rozprzestrzeniły się na dalsze narządy odległe, wystąpiły przerzuty na błonę śluzową pęcherza moczowego lub odbytnicy (IVA) albo na narządy odległe (IVB).

Chcesz w przyszłości zostać mamą?

Przed rozpoczęciem terapii porozmawiaj z lekarzem prowadzącym o zabezpieczeniu swojej płodności w obliczu raka szyjki macicy.

Zapytaj o tzw. oncofertility, czyli onkopłodność. Jeżeli w trakcie terapii nie zostanie usunięta macica, wciąż będziesz mieć szansę na spełnienie swojego marzenia i urodzenie upragnionego dziecka – nawet po przebytej chemioterapii lub radioterapii. Wcześniej jednak należy zamrozić gamety (komórki jajowe).

Od czerwca 2024 roku pacjentki ze zdiagnozowanym nowotworem mogą skorzystać z dofinansowania w ramach rządowego programu dotyczącego leczenia niepłodności za pomocą technik zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro), co oznacza, że po pozytywnej kwalifikacji za całą procedurę nic nie zapłacisz19.

W przypadku raka szyjki macicy stosuje się leczenie chirurgiczne, radioterapię, radiochemioterapię oraz chemioterapię20.

We wczesnych stadiach podstawową metodą jest leczenie chirurgiczne (oszczędzające lub radykalne). Zmianę wycina się razem z marginesem tkanek, macicą ze sklepieniem pochwy, przymaciczami, a czasami także z okolicznymi węzłami chłonnymi. Usunięcie przydatków uzależnione jest od wieku pacjentki20.

W leczeniu zaawansowanego raka szyjki macicy standardem jest radiochemioterapia. Z kolei sama chemioterapia zalecana jest w przypadku przerzutów odległych oraz u pacjentek, u których nie ma możliwości przeprowadzenia leczenia miejscowego21. Chemioterapia należy do tzw. leczenia systemowego. Oznacza to, że terapii poddawany jest cały organizm. Stosuje się je w przypadku przerzutów odległych (stopień IVB) oraz wznów niekwalifikujących się do leczenia miejscowego22.

Leczenie chirurgiczne

Może być wykonywane metodą klasyczną, laparoskopową lub z użyciem robota. U części chorych po leczeniu operacyjnym stosuje się uzupełniającą radio- lub radiochemioterapię21.

Radioterapia

Stosuje się ją jako leczenie dodatkowe po zabiegu chirurgicznym. Po wycięciu guza napromienia się miednicę mniejszą, aby zniszczyć pojedyncze komórki rakowe od zewnątrz (teleradioterapia) lub od wewnątrz (brachyterapia)2.

Chemioterapia

Stosuje się ją jako dodatek do radioterapii. Leczenie wzmaga działanie promieniowania jonizującego na guz i poprawia wyniki terapii w porównaniu z samą radioterapią2.

Leczenie systemowe

Do metod leczenia systemowego zaliczamy: hormonoterapię, chemioterapię, leczenie celowane oraz immunoterapię. Polega ono na podawaniu leków, które działają na cały organizm22.

Jeśli chodzi o rokowania w raku szyjki macicy, to zależą one głównie od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej wykrycia, a także od zastosowanego leczenia i ogólnego stanu Twojego zdrowia.

Warto pamiętać, że regularne badania profilaktyczne i szczepienia przeciwko HPV mogą sprawić, że chorobę uda się wykryć na początkowym etapie, co zwiększa Twoje szanse na wyzdrowienie. Odsetek przeżyć pięcioletnich (które traktuje się jako wyleczenie z choroby) we wczesnym stopniu zaawansowania sięga aż 95%20!

Przeczytaj więcej o możliwości leczenia!

Rehabilitacja po raku szyjki macicy ‑ odzyskaj komfort i siłę

Jeśli lekarz zalecił Ci leczenie operacyjne, jeszcze przed zabiegiem warto spotkać się z fizjoterapeutą, który przygotuje Twoje ciało do operacji i podpowie, jak po niej można szybciej dojść do pełni sił. Nie wahaj się, by skorzystać z takiego wsparcia, aby dowiedzieć się więcej na temat m.in. tego, jak można trenować mięśnie dna miednicy. Podczas sesji z fizjoterapeutą będziesz mogła też wykształtować dobre nawyki podczas korzystania z toalety, co może zmniejszyć dyskomfort i ból po operacji23.

Fizjoterapeuta dobierze rodzaj ćwiczeń i aktywności do Twoich potrzeb i kondycji. Wczesna pionizacja, wykształcenie w sobie nawyku utrzymywania prawidłowej postawy i nauka funkcjonowania po zabiegu pomogą Ci uniknąć zrostów, na które w szczególności bywają narażone osoby operowane drogą brzuszną. Specjalista podpowie Ci także, jak poradzić sobie z obrzękami ciała i dbać o ranę pooperacyjną23.

Twoje emocje są ważne – wsparcie psychiczne w leczeniu raka szyjki macicy

Ważnym aspektem leczenia raka szyjki macicy jest również zapewnienie pacjentce odpowiedniego wsparcia psychologicznego. To ważny moment w Twoim życiu, dlatego nie warto się przed tym wzbraniać. Jeżeli czujesz, że potrzebujesz wsparcia np. psychoonkologa, zgłoś to lekarzowi lub bliskiej osobie.

Wsparcie specjalisty może pomóc Ci się pogodzić ze stanem zdrowia, lękiem przed wznową choroby, obniżoną oceną własnej wartości czy z poczuciem utraty kobiecości, którego doświadcza wiele pacjentek po operacji. Wymienione aspekty często wpływają na jakość życia i utrudniają spokojny powrót do pełni zdrowia (także tego psychicznego), dlatego pozwól sobie pomóc.

Jeśli chcesz, możesz też poszukać grup wsparcia np. przy ośrodkach leczenia nowotworów. Spotkasz tam osoby, które mają podobne doświadczenia do Twoich i doskonale wiedzą, jak się czujesz w nowej sytuacji życiowej. Taka wspólnota może znacznie podnieść Cię na duchu i dać siłę do dalszej walki z rakiem24.

Nowotwór szyjki macicy – o co warto zapytać lekarza?

Współpraca z lekarzem jest niezwykle ważna w terapii. Pamiętaj, że masz prawo do zadawania pytań dotyczących Twojego leczenia lub bliskiej Ci osoby (jeśli Cię do tego upoważniła), którą wspierasz. Dzięki rozmowie ze specjalistą możesz lepiej zrozumieć całą sytuację i przygotować się na kolejne kroki w leczeniu.

Oto kilka pytań, które mogą być dla Ciebie pomocne podczas rozmowy z lekarzem.

Pamiętaj

Masz prawo do pełnej informacji na temat swojego stanu zdrowia i planowanego leczenia.

Koordynator onkologiczny – kto to jest i kiedy się do niego zgłosić?

W Polsce każda placówka onkologiczna, która uczestniczy w programie szybkiej terapii onkologicznej (czyli z tzw. kartą DiLO), powinna mieć wyznaczoną osobę pełniącą funkcję koordynatora onkologicznego. Pomaga on w organizacji leczenia, co jest niezwykle ważne w trudnym procesie walki z chorobą.

Gdzie leczyć nowotwór szyjki macicy?

W Polsce znajduje się wiele wyspecjalizowanych ośrodków medycznych, które w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia oferują pacjentom dostęp do najnowszych metod leczenia raka szyjki macicy i do badań klinicznych.

Warto jednak pamiętać, że centra leczenia nowotworów znajdują się w wielu mniejszych miejscowościach, które jakością nie odbiegają od wielkomiejskich szpitali. Pomożemy Ci znaleźć ośrodek położony najbliżej Twojego miejsca zamieszkania.

Wiedza na temat nowotworu szyjki macicy może pomóc uratować Ci życie

Z chorobą można sobie radzić na wiele różnych sposobów. Jednym z nich jest poszerzanie i uzupełnianie wiedzy na temat danego nowotworu. Z myślą o osobach chorych i tych, które wspierają bliskich w procesie zdrowienia, przygotowaliśmy najważniejsze informacje o raku szyjki macicy.

Im więcej wiesz, tym lepiej rozumiesz zaproponowane metody leczenia, co pozwala na „oswojenie” choroby i zwiększa szanse na jej szybsze pokonanie.

Bezpieczny seks a profilaktyka raka szyjki macicy

Współżycie z zachowaniem odpowiednich zasad bezpieczeństwa może pomóc Cię uchronić przed chorobą. Zobacz, co warto o tym wiedzieć.

Rak szyjki macicy – objawy, leczenie i profilaktyka

Dowiedz się, jak rozpoznać pierwsze symptomy choroby, jakie metody leczenia są dostępne oraz jak skutecznie zapobiegać temu nowotworowi.

Rak szyjki macicy – czynniki ryzyka

Niektóre osoby są wystawione na większe ryzyko zachorowania na ten nowotwór. Sprawdź, jakie czynniki na to wpływają i na co należy uważać!

Szukasz pomocy?

Szybka terapia onkologiczna i karta DiLO

Dowiedz się, jak postępować z priorytetowym skierowaniem do diagnostyki.

Świadczenia z ZUS dla osób chorych na nowotwór

Sprawdź, na jakie wsparcie możesz liczyć, aby łatwiej uporać się z chorobą.

leczenie raka szyjki macicy

Terapia dla osób chorych na raka szyjki macicy

Dostępne programy lekowe dają możliwość terapii choroby w jej zaawansowanym stadium.

Wpisz powyżej kod dostępu, który dostałaś od lekarza, aby przeczytać więcej na ten temat.

PL-NON-01465 – 12/2024

Referencje:

  • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Cieszynie. Europejski Tydzień Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Online: https://www.gov.pl/web/psse-cieszyn/europejski-tydzien-profilaktyki-raka-szyjki-macicy. Dostęp: 10.11.2025.
  • Blechacz P. Rak szyjki macicy: przyczyny, objawy, leczenie i szczepienie. Online: https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/99295,rak-szyjki-macicy. Dostęp: 10.11.2025
  • Przybylski M., Pruski D., Wszołek K. et al. Prevalence of HPV and Assessing Type-Specific HPV Testing in Cervical High-Grade Squamous Intraepithelial Lesions in Poland. „Pathogens” 2023, nr 12 (2). Online: https://www.mdpi.com/2076-0817/12/2/350. Dostęp: 10.11.2025.
  • Kuchar E. Szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) – czy jest skuteczne i bezpieczne? Online: https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/szczepienia-i-szczepionki/65352,szczepienie-przeciwko-wirusowi-brodawczaka-ludzkiego-hpv. Dostęp: 10.11.2025.
  • Radkiewicz J., Ciosek M. Przewlekłe zakażenie HPV szyjki macicy – opis przypadku. Online: https://www.forumginekologii.pl/artykul/przewlekle-zakazenie-hpv-szyjki-macicy-opis-przypadku. Dostęp: 10.11.2025.
  • Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. Nie daj się rakowi szyjki macicy. Online: https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/nie-daj-sie-rakowi-szyjki-macicy. Dostęp: 10.11.2025.
  • Kras P. Rak szyjki macicy – przyczyny, diagnoza i leczenie. Online: https://www.profilaktykawmalopolsce.pl/ciekawe-artykuly-onkologia/1462-rak-szyjki-macicy-przyczyny-diagnoza-i-leczenie. Dostęp: 10.11.2025.
  • Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. Rak szyjki macicy. Na drodze ku zapobieganiu przerzutom. Online: https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_Sz8leL0jYQen/74541952/111257087. Dostęp: 10.11.2025.
  • Miasto Gdynia. Krajowy Rejestr Nowotworów: rak szyjki macicy. Online: https://zdrowie.gdynia.pl/hpv/artykuly/krajowy-rejestr-nowotworow-rak-szyjki-macicy/. Dostęp: 10.11.2025.
  • Wiercińska M. HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – objawy, leczenie, badania i rokowania. Online: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/292351,hpv-wirus-brodawczaka-ludzkiego-objawy-leczenie-badania-i-rokowania. Dostęp: 10.11.2025.
  • Stefanowicz E. Kolposkopia (badanie ginekologiczne). Co to jest badanie kolposkopowe i jak się do niego przygotować? Online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/263494,kolposkopia. Dostęp: 10.11.2025.
  • OPEN SA. Jak leczymy stany przedrakowe szyjki macicy? Online: https://openbadania.pl/educations/article/jak-leczymy-stany-przedrakowe-szyjki-macicy. Dostęp: 10.11.2025.
  • Pisarska-Krawczyk M., Dariusz Radomski D., Jarząbek-Bielecka G. et al. Krioterapia a inne metody ablacyjne w leczeniu śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy. Curr Gynecol Oncol 2015, nr 13 (3), s. 165-171. Online: http://ginekologia.com.pl/index.php/issues/2015-vol-13-no-3/krioterapia-a-inne-metody-ablacyjne-w-leczeniu-srodnablonkowej-neoplazji-szyjki-macicy. Dostęp: 10.11.2025.
  • NFZ, Mazowiecki Oddział Wojewódzki w Warszawie. Szybka terapia onkologiczna: najczęściej zadawane pytania. Online: https://www.nfz-warszawa.pl/dla-swiadczeniodawcow/szybka-terapia-onkologiczna/najczesciej-zadawane-pytania/. Dostęp: 10.11.2025.
  • Krajowy Rejestr Nowotworów. Nowotwór szyjki macicy. Diagnostyka. Online: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-szyjki-macicy-diagnostyka#page-main-image. Dostęp: 10.11.2025.
  • Gminne Centrum Zdrowia Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Olsztynku. Rak szyjki macicy. Program wczesnego wykrywania raka szyjki macicy. Online: https://zoz-olsztynek.pl/rak-szyjki-macicy,73,pl. Dostęp: 10.11.2025.
  • Krajowy Rejestr Nowotworów. Nowotwór szyjki macicy. Typy morfologiczne. Online: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-szyjki-macicy-typy-morfologiczne. Dostęp: 10.11.2025.
  • Piątek Sz., Bidziński M., Panek G. et al. Rak szyjki macicy – ocena zaawansowania choroby według kryteriów FIGO 2018, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2019, t. 4, nr 4, s. 149-154. Online: https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/download/66125/50099. Dostęp: 10.11.2025.
  • Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. Program wsparcia in vitro. Online: https://pacjent.gov.pl/artykul/program-wsparcia-vitro. Dostęp: 10.11.2025.
  • Spławski B. Co to jest rak szyjki macicy? „Onkologia po dyplomie 2018”, nr 1. Online: https://podyplomie.pl/onkologia/29716,co-to-jest-rak-szyjki-macicy. Dostęp: 10.11.2025.
  • Szpital na Klinach. Leczenie raka szyjki macicy. Online: https://www.szpitalnaklinach.pl/blog/leczenie-raka-szyjki-macicy/. Dostęp: 10.11.2025.
  • Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Krakowie. Leczenie systemowe. Online: https://krakow.nio.gov.pl/leczenie-systemowe-informator-dla-pacjenta/. Dostęp: 10.11.2025.
  • Przychodnia Łask. Fizjoterapia po usunięciu raka szyjki macicy. Online: https://www.przychodnialask.pl/fizjoterapia-szyjka-macicy%20.html. Dostęp: 10.11.2025.
  • Krajowy Rejestr Nowotworów. Nowotwór szyjki macicy. Po leczeniu. Online: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-szyjki-macicy-po-leczeniu#page-main-image. Dostęp: 10.11.2025.

Niniejszy materiał został dostarczony przez MSD Polska Sp. z o.o. jako ogólna informacja dla pacjentów. Pierwszym źródłem informacji na temat Pana/Pani stanu zdrowia i przebiegu leczenia powinien być lekarz prowadzący, dlatego w razie jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia i przebiegu leczenia proszę zwrócić się do swojego lekarza. Niniejsza informacja nie zastępuje porady lekarskiej. Zawsze, przed zastosowaniem porad zawartych w niniejszym materiale, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Moja Wstążka | Moja Wstążka