Rak szyjki macicy – objawy, leczenie i profilaktyka

Rak szyjki macicy – przyczyny występowania

Statystyki dotyczące raka szyjki macicy nie są optymistyczne. W Polsce w 2020 roku na raka szyjki macicy zachorowały 3862 kobiety i odnotowano 2137 zgonów². Stanowi on około 10% nowotworów wykrywanych u kobiet¹. Brzmi to przerażająco i bardzo poważnie. Na szczęście jednak istnieją sposoby, aby się przed nim chronić. I warto wykorzystać tę wiedzę jako motywację do działania, aby ograniczyć ryzyko, że zachorujesz.

Największym problemem, wśród przyczyn raka szyjki macicy, to zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego, czyli HPV. Badania wskazują, że DNA HPV jest obecne w 99,7% próbkach z rakiem szyjki macicy³. To dość dobitnie pokazuje, że zakażenie tym wirusem jest bezpośrednio związane z występowaniem tego nowotworu. Na szczęście nie działa to w drugą stronę – nie każda kobieta zarażona HPV musi mieć raka. Nowotwór może się rozwinąć w przypadku zakażenia przetrwałego, czyli trwającego powyżej 24 miesięcy³.
 

Rak szyjki macicy – objawy, które mogą Cię zaniepokoić

Jednym z powodów, dla których rak szyjki macicy dotyka tak wiele kobiet, jest brak objawów we wczesnym stadium choroby⁴. Niepokojące symptomy często są bodźcem motywującym do wizyty u lekarza, aby skontrolować swój stan zdrowia. W tym jednak przypadku trzeba polegać na systematycznych wizytach profilaktycznych, aby ograniczyć ryzyko rozwoju zakażenia HPV oraz niebezpiecznych następstw, jakie może ono za sobą nieść.

Objawy nowotworowe pojawiają się dopiero, gdy choroba jest w stadium zaawansowanym. Należą do nich:

 krwawienie kontaktowe, 

• krew w moczu i stolcu,
• bolesne parcie na mocz i stolec,
• ból w okolicach miednicy i podbrzusza,
• krwiste lub wodniste upławy o brudnoszarym kolorze i nieprzyjemnym zapachu,
• występowanie nadciśnienia,
• pojawienie się obrzęków kończyn dolnych⁴,
• krwawienia występujące pomiędzy regularnymi miesiączkami,
• krwawienie po stosunku, badaniu ginekologicznym lub prysznicu,
• odczuwanie bólu w trakcie stosunku,
• anemia,
• złamania kości,
• utrata masy ciała⁵.

Powyższe objawy bez wątpienia stanowią powód do niepokoju. Nie muszą być one spowodowane rakiem szyjki macicy, ale na pewno wskazują na to, że z Twoim organizmem dzieje się coś złego. Dlatego w przypadku ich wystąpienia skonsultuj się z lekarzem i wykonaj niezbędne, zalecone przez niego badania.

Jak szybko rozwija się rak szyjki macicy?

Trudno jest określić jednoznacznie, jak szybko rozwija się rak szyjki macicy. Postępowanie choroby jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników, takich jak ogólna kondycja organizmu i stan zdrowia pacjentki, choroby współistniejące. Istotną rolę odgrywa tutaj również wiek – ponad 50% przypadków zachorowań na raka szyjki macicy stanowią kobiety między 45. a 65. rokiem życia⁴.
Dużo zależy także od tego, jak wcześnie zostanie wykryty rak szyjki macicy. Rokowania i szanse na zatrzymanie rozwoju nowotworu są tym wyższe, im szybciej uda się zdiagnozować chorobę u pacjentki.

Rak szyjki macicy – stopnie

Podobnie jak przy innych nowotworach, tak i w przypadku raka szyjki macicy wyróżnia się różne stopnie choroby. Każde stadium określają konkretne objawy oraz zmiany widoczne w badaniach. Im wyższy stopień, tym wyższy poziom zaawansowania, co wpływa na wybór metod leczenia.

W stopniu I rak jest ściśle ograniczony do szyjki macicy⁶. Stopień pierwszy dzieli się na:

• stopień Ia – rak jest możliwy do rozpoznania wyłącznie mikroskopowo, na podstawie materiału obejmującego całą zmianę nowotworową; na tym etapie nowotwór jest mikroinwazyjny⁶,
• stopień Ia1 – głębokość naciekania podścieliska nie przekracza 3 mm od błony podstawnej, a średnica zmiany nie jest większa niż 7 mm⁶,
• stopień Ia2 – głębokość naciekania podścieliska nie przekracza 5 mm od błony podstawnej, a średnica zmiany nie jest większa niż 7 mm⁶,
• stopień Ib – zmiany widoczne klinicznie lub nie, które są większe niż te określone w stopniu Ia2⁵,
• stopień Ib1 – występuje zmiana widoczna klinicznie nie większa niż 4 cm⁶,
• stopień Ib2 – obecna jest zmiana widoczna klinicznie większa niż 4 cm⁶.

W stopniu II rak wychodzi poza szyjkę macicy, ale nie dochodzi do ścian miednicy. Nacieka na pochwę nie bardziej niż w ⅔ długości górnej⁶. Stopień drugi dzieli się na:

• stopień IIa – naciek przechodzi na sklepienie i/lub pochwę, ale nie bardziej niż w ⅔ górnej jej części i nie nacieka przymacicz⁶,
• stopień IIa1 – zmiana jest widoczna klinicznie, ale nie jest większa niż 4 cm⁶,
• stopień IIa2 – zmiana jest widoczna klinicznie i przekracza 4 cm⁶,
• stopień IIb – nacieki przymaciczne występują z naciekiem pochwy lub bez, ale nie dochodzą do kości miednicy⁶.

W stopniu III rak dochodzi do ścian miednicy, naciek pochwy obejmuje dolną ⅓ jej długości. Bez względu na rozległość nowotworu, wszystkie przypadki wystąpienia wodonercza lub nieczynnej nerki zalicza się również do stopnia III⁶. Stopień trzeci dzieli się na:

• stopień IIIa – zmiana nowotworowa nacieka na ⅓ dolnej długości pochwy, a w przymaciczach nie stwierdza się nacieków do kości⁶,
  stopień IIIb – nacieki w przymaciczach dochodzą do kości, występuje wodonercze lub nieczynna nerka6.

Stopień IV to najwyższe stadium zaawansowania raka szyjki macicy. Występuje w momencie, gdy nowotwór wykracza poza obszar miednicy mniejszej lub gdy zajęta zostaje śluzówka pęcherza moczowego bądź odbytnicy⁶. Stopień czwarty dzieli się na:

• stopień IVa – nowotwór nacieka na sąsiednie narządy⁶,
• stopień IVb – występują odległe przerzuty⁶.

Wszystkie powyższe informacje mogą brzmieć dla Ciebie w sposób zupełnie niezrozumiały. Dlatego, w przypadku wystąpienia u Ciebie raka szyjki macicy, wszelkie wątpliwości konsultuj ze swoim lekarzem lub koordynatorem onkologicznym. Udzielą Ci oni pełnych odpowiedzi na zadawane pytania, abyś była jak najbardziej świadoma całego procesu.

Najczęstsze przerzuty raka szyjki macicy

Nowotwór złośliwy szyjki macicy może naciekać ściankę szyjkę macicy i rozrastać się stopniowo w głąb tkanek miednicy. W najbardziej zaawansowanych stadiach choroby dochodzi do nacieków na pęcherz moczowy oraz odbytnicę. Ponadto rak szyjki macicy może dawać przerzuty do węzłów chłonnych oraz innych narządów⁷. Główne miejsca, do których ten nowotwór może dawać przerzuty, to:

• wątroba,
• nadnercza,
• szpik kostny,
• kości,
  układ nerwowy².

Rak szyjki macicy – leczenie

W leczeniu raka szyjki macicy wykorzystywane są aktualnie trzy metody:

• leczenie chirurgiczne,
• chemioterapia,
• radioterapia⁸.

Możliwe jest również łączenie wszystkich powyższych metod⁸. Wybór leczenia zależy od stopnia zaawansowania nowotworu u konkretnej pacjentki. Istotny jest również ogólny stan zdrowia kobiety, jej wiek, choroby współistniejące, inne schorzenia układu rodnego, które mogłyby negatywnie wpływać na proces leczenia, oraz inne czynniki, które należy brać pod uwagę przy rokowaniach⁸.

We wczesnych stadiach choroby leczenie opiera się na usunięciu miejscowym zmian nowotworowych w celu oszczędzenia narządu rodnego pacjentki². Leczenie chirurgiczne polegające na usunięciu macicy wraz z węzłami chłonnymi mieszczącymi się regionalnie (czyli radykalna histerektomia) wykonywane jest w przypadku wyższych stopni zaawansowania: Ia2, Ib oraz IIa².

W przypadku wyższych stadiów choroby pomija się metody leczenia chirurgicznego i stosuje się radiochemioterapię⁸. Jest to tak zwane leczenie skojarzone, które stanowi połączenie radioterapii i chemioterapii i w ostatnich latach stanowi podstawę leczenia bardziej zaawansowanych stanów chorobowych⁸.

W momencie, gdy dochodzi do rozsiania choroby i pojawiają się przerzuty, stosowane może być leczenie skojarzone, radioterapia lub metody mające na celu jedynie łagodzenie objawów raka szyjki macicy i jego przerzutów⁸.

Po zakończonym leczeniu konieczne są wizyty kontrolne. Powinny się odbywać co 3-6 miesięcy w trakcie 2 pierwszych lat, a następnie co 6-12 miesięcy w trakcie kolejnych 3-5 lat².

Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy stanowi bardzo istotny aspekt umożliwiający zatrzymanie rozwoju choroby oraz ograniczenie zachorowalności. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne przedstawiło zalecenia, które mają na celu zminimalizowanie liczby nowotworów szyjki macicy u kobiet².

• Badania profilaktyczne obejmujące cytologię powinny być wykonywane raz w roku w przypadku kobiet po 25. roku życia (najpóźniej 30. roku życia)².
• Kobiety, które rozpoczęły aktywność seksualną wcześnie, powinny udać się na badanie cytologiczne nie później niż 3 lata po rozpoczęciu współżycia².
• Przy normalnych wynikach oraz braku czynników ryzyka raka szyjki macicy badania profilaktyczne powinny być wykonywane raz na 3 lata².
• U kobiet, które nie miały pobranych komórek z obszaru transformacji, endocerwiksu lub wcześniejszych badań cytologicznych, które były niejasne z powodu obecności śluzu, krwi albo wystąpienia stanu zapalnego, powinny zgłosić się na powtórne badanie w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy².
• Kobiety zakażone wirusem HIV lub przyjmujące leki immunosupresyjne, zakażone wirusem HPV, leczone wcześniej z powodu wewnątrzprzewodowej neoplazji (CIN 2, CIN 3) szyjki macicy lub raka szyjki macicy, powinny odbywać badanie cytologiczne w gabinecie ginekologicznym co 12 miesięcy².

W Polsce funkcjonuje program zapobiegania i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, który zapewnia bezpłatne badania cytologiczne dla każdej kobiety w wieku od 25 do 59 lat, która nie wykonywała badania cytologicznego w gabinecie ginekologicznym przez ostatnie 3 lata².

Sprawdź więcej informacji na temat programu

Poza systematycznymi badaniami ginekologicznymi profilaktyka raka szyjki macicy obejmuje również szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego.

Niestety, w Polsce szczepienia przeciwko HPV nadal nie są obowiązkowe. W ramach powszechnego programu szczepień przeciwko HPV zaczepić mogą się bezpłatnie osoby, które ukończyły 9. Rok życia i są przed ukończeniem 14¹⁰. Dodatkowo dostępne są szczepienia nieodpłatne dla osób w wieku od 9 do 18 lat w systemie refundacji aptecznej.

Ponadto, jeśli jesteś osobą dorosłą i chcesz zaszczepić się na HPV, w aptekach dostępne jest dla Ciebie szczepionka na receptę z odpłatnością w wysokości 50%¹⁰. Część kwoty musisz zapłacić samodzielnie, ale warto zdecydować się na szczepienie, aby jak najlepiej zabezpieczyć się przed wirusem i konsekwencjami, jakie niesie za sobą zakażenie HPV.¹¹

Chociaż nie istnieje szczepionka na raka szyjki macicy, to biorąc pod uwagę, że blisko 100% przypadków nowotworu raka szyjki macicy zawiera DNA wirusa HPV³, szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego jest wręcz niezbędnym elementem profilaktyki.

Mimo iż statystyki dotyczące zachorowań na raka szyjki macicy w Polsce i w reszcie świata są zatrważające, nie wpadaj w panikę. Postaw na profilaktyczne badania i wizyty w gabinecie ginekologicznym. Skonsultuj ze swoim lekarzem możliwość wykonania szczepienia i chroń się przed HPV, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia nowotworu.