Rak szyjki macicy – czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy – HPV

Rak szyjki macicy to pierwszy nowotwór występujący u ludzi, który ma zidentyfikowane czynniki ryzyka konieczne do jego rozwoju¹. Są to wirusy brodawczaka ludzkiego, czyli HPV. Wywołują one przewlekłe zakażenie i charakteryzują się wysokim potencjałem rakotwórczym, co sprawia, że stanowią realne zagrożenie2.

HPV jest jednym z najczęściej przenoszonych drogą płciową czynników zakaźnych – szacuje się, że w ciągu swojego życia było lub będzie zakażonych wirusem brodawczaka ludzkiego choć raz aż 50-80% aktywnych seksualnie kobiet oraz mężczyzn³. Do zachorowań najczęściej dochodzi w latach tuż po rozpoczęciu aktywności seksualnej, w okresie dojrzewania i w okresie początkowych lat 20. Liczba zakażeń niezmiennie spada po 30. roku życia¹.

Wyróżnia się kilkadziesiąt różnych typów wirusa brodawczaka ludzkiego. Wśród nich jest kilkanaście rodzajów, które klasyfikuje się jako wysokoonkogenne, czyli przyczyniające się do rozwoju raka⁴.

Za rozwój raka szyjki macicy odpowiedzialne są następujące typy:

• HPV-16,
• HPV-18,
• HPV-31,
• HPV-33,
• HPV-454,
• HPV-51,
• HPV- 52,
• HPV-56,
• HPV-58,
• HPV-59,
• HPV-66,
• HPV-68,
• HPV-73,
• HPV-823.

Typ HPV-16 odpowiedzialny jest za około 53% wszystkich przypadków zachorowań na raka szyjki macicy, a typ HPV-18 odpowiada za około 15% wszystkich przypadków⁴. Pozostałe typy rzadziej występują w komórkach raka szyjki macicy u osób chorych.

Ogromna częstotliwość zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego oraz jego powiązanie z rakiem szyjki macicy tworzą dość pesymistyczny obraz, ale nie wpadaj w panikę. Po pierwsze, nie każde zakażenie HPV musi powodować nowotwór złośliwy. Po drugie, nie każdy typ wirusa jest onkogenny.

Ponadto warunkiem wystąpienia stanu przednowotworowego i nowotworu raka szyjki macicy jest zakażenie HPV przetrwałe, czyli takie, które trwa powyżej 24 miesięcy⁵. Większość zakażeń ma jednak charakter przejściowy i około 90% przypadków kończy się samoistnym wyeliminowaniem wirusa z organizmu⁵.

Czynniki ryzyka zakażenia HPV

Jak już zostało wspomniane, HPV to wirus przenoszony drogą płciową. Biorąc pod uwagę fakt, że blisko 100% przypadków stanów przedrakowych i raków szyjki macicy jest związanych z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego, warto znać czynniki ryzyka. Są to:

• wczesny wiek rozpoczęcia aktywności seksualnej,
• palenie tytoniu,
• antykoncepcja hormonalna,
• występowanie innych zakażeń przenoszonych drogą płciową,
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
• zakażenie wirusem HIV2,
• duża liczba partnerów seksualnych,
• partnerzy seksualni, którzy odbywają kontakty seksualne z wieloma osobami w tym samym okresie⁴.

Wirus HPV wykazuje wysoką odporność na wrogie warunki środowiskowe. Sprawia to, że może zostać przekazany także poprzez:

• powierzchnie blatów i podłóg w łazienkach,
• skażone ręczniki,
• skażoną odzież³.

Rak szyjki macicy – pozostałe czynniki ryzyka

Zakażenie wirusem HPV nie jest jedynym czynnikiem ryzyka zwiększającym szanse na zachorowanie na raka szyjki macicy. Aspekty, które zwiększają zagrożenie, dzieli się na czynniki główne i czynniki prawdopodobne⁴.

Jeśli obawiasz się, że jesteś w grupie ryzyka, możesz skonsultować tę kwestię ze swoim lekarzem ginekologiem. Pamiętaj, że przy regularnych wizytach u specjalisty oraz wykonywaniu badania cytologicznego zakażenie HPV, a także ewentualne stany przednowotworowe mogą zostać odpowiednio wcześnie wykryte, co znacznie zwiększa szanse na wyleczenie.

Wczesne objawy raka szyjki macicy

Niestety, stany przednowotworowe i początkowe etapy raka szyjki macicy nie dają żadnych objawów, które mogłyby Cię zaniepokoić⁶. To sprawia, że łatwo jest przegapić moment, w którym choroba dopiero zaczyna się rozwijać i jest najłatwiejsza do zatrzymania i wyleczenia.

Dlatego właśnie tak istotne jest regularne wykonywanie badań kontrolnych⁴. Systematycznie przeprowadzana cytologia daje możliwość wczesnego wykrycia stanów przednowotworowych i nowotworowych szyjki macicy6. Dzięki temu można wykryć i zdiagnozować problem już w momencie, gdy nie ma żadnych widocznych objawów⁶.

Cytologia to badanie, którego nie musisz się obawiać. Jest bezbolesna i bezpieczna, a do tego bardzo skuteczna. Wykonywana jest z wykorzystaniem jednorazowych narzędzi, które umożliwiają pobranie materiału z tarczy i kanału szyjki macicy, który potem przekazywany jest do badań i oceny mikroskopowej⁶.

Zaawansowany rak szyjki macicy – objawy

Objawy raka szyjki macicy są zauważalne dopiero na etapie zaawansowanym choroby. Do najczęstszych symptomów należą:

• nadciśnienie,
• odczuwanie bólu w okolicy podbrzusza i miednicy,
• obrzęki nóg,
• krew w moczu lub stolcu,
• bolesne parcie na mocz i stolec,
• upławy o brudnoszarym kolorze, nieprzyjemnym zapachu6,
• występowanie krwawienia po stosunku,
• ból w trakcie zbliżeń intymnych,
• krwawienie badaniu ginekologicznym,
• krwawienie po prysznicu,
• krwawienie międzymiesiączkowe,
• utrata masy ciała,
• złamania kości8.

Każdy z tych niepokojących objawów warto skonsultować z lekarzem, aby określić ich przyczynę i rozpocząć odpowiednie leczenie, jeśli będzie ono konieczne.

Objawy raka szyjki macicy po menopauzie

W okresie menopauzy objawy raka szyjki macicy mogą być dokładnie takie same jak te podane powyżej. Dodatkowo dochodzi możliwość występowania krwawienia po okresie przekwitania, czyli po zaniknięciu miesiączek ze względu na przejście okresu menopauzy¹.

Nawrót raka szyjki macicy – objawy i czynniki ryzyka

Skuteczne leczenie raka szyjki macicy nie wyklucza nawrotu choroby. Dlatego po zakończonej terapii zalecane są wizyty kontrolne co 3-6 miesięcy9. Osoba, która przeszła proces leczenia raka szyjki macicy, jest pod opieką ośrodka onkologicznego przez 5 lat od zakończenia kuracji9.

Szacuje się, że około 75% nawrotów tego nowotworu występuje w ciągu pierwszych 2-3 lat od zakończenia terapii10.

Objawy typowe dla nawrotu raka szyjki macicy to:

• ból w okolicy miednicy,
• krwawienie z pochwy,
• obrzęki kończyn dolnych,
• dolegliwości układu moczowego,
• ubytek masy ciała10.

Niestety, tylko 26-36% wznów jest wykrywanych w trakcie badań kontrolnych. Dlatego zaleca się, aby badanie fizykalne było wspierane przez badanie przez pochwę i odbyt, co znacznie zwiększa szanse na wykrycie nawrotu choroby – do 29-75%10.

Badania potwierdzają, że czynnikiem ryzyka, który wpływa na częstotliwość nawrotów raka szyjki macicy, jest stadium zaawansowania choroby w momencie rozpoczęcia leczenia i rozmiar guza. W przypadku kobiet, u których usunięty został guz mniejszy niż 2 cm, rzadziej dochodzi do wznowienia RSM niż w przypadku kobiet, które miały usunięty guz o rozmiarze pomiędzy 2 a 4 cm1.

W przypadku zdiagnozowania u Ciebie raka szyjki macicy i przejścia leczenia pamiętaj o wykonywaniu regularnych badań kontrolnych. Wszelkie wątpliwości omawiaj ze swoim lekarzem i nie bój się zadawać mu pytań, które pomogą Ci jak najlepiej zrozumieć wszystkie dalsze kroki po zakończonej terapii.