Nowotwór a praca: czy można to pogodzić?

Diagnoza: rak – i co dalej z pracą zawodową?

Wiesz, że chorujesz na nowotwór lub masz raka, czyli nowotwór złośliwy? To trudna sytuacja, jednak
nie poddawaj się na starcie. Podjęcie terapii w jak najszybszym czasie może zwiększyć Twoje szanse
na wyzdrowienie i umożliwić Ci powrót do życia sprzed diagnozy. To zupełnie normalne, że aktualnie
– oprócz skupienia się wyłącznie na zdrowiu – myślisz o tym, jak pogodzić pracę z leczeniem i
zapewnić sobie środki m.in. na leki, dodatkową rehabilitację i dojazdy do lekarza. 
Najprawdopodobniej w najbliższym czasie czekają Cię wizyty u specjalistów, częste badania, być
może nawet pobyt w szpitalu, zabiegi i wiążące się z tym zwolnienia lekarskie. Co w takiej sytuacji
zrobić z etatem?

Z danych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi wynika, że 57% osób z chorobą
nowotworową w wyniku diagnozy zaprzestaje pracy lub nauki bądź zmienia pełnioną funkcję
zawodową¹. Jednak nie dla wszystkich pacjentów diagnoza jest równoznaczna ze spowolnieniem
rozwoju zawodowego lub rezygnacją z pracy. Jeżeli nie będziesz mieć żadnych przeciwwskazań od
lekarza i nieprzyjemnych dolegliwości, a Twoje samopoczucie na to pozwoli, w trakcie leczenia
możesz kontynuować wykonywanie obowiązków służbowych.

Z drugiej strony weź pod uwagę to, że diagnoza i leczenie czasami wpływają na wiele aspektów życia.
Na skutek choroby mogą się pojawić trudności w funkcjonowaniu nie tylko fizycznym, lecz także
psychicznym. Zależy to od wielu czynników – m.in. rodzaju nowotworu, etapu choroby, sposobów
terapii, a także specyfiki Twojej pracy. Ograniczenia bywają krótko- lub długoterminowe, dlatego
równie dobrze możesz odczuwać potrzebę skupienia się wyłącznie na leczeniu i odpoczynku². Masz
do tego absolutne prawo! Z pewnością najważniejsze jest, aby w tym wymagającym dla Ciebie czasie
uważnie słuchać swojego ciała i nie forsować się ponad miarę.

Praca a nowotwór: czy musisz poinformować pracodawcę o chorobie?

Poinformowanie o nowotworze nie jest obowiązkowe³. Podzielenie się tym faktem z pracodawcą i ze współpracownikami zależy wyłącznie od chorego. Warto jednak mieć na względzie to, że w niektórych przypadkach może być Ci ciężko pogodzić wykonywanie obowiązków służbowych (np. tych związanych z pracą fizyczną) z całą procedurą diagnostyki i leczenia.

Zdarza się też, że w trakcie terapii pacjenci miewają słabsze samopoczucie, muszą zwolnić się na wizytę u specjalisty lub niezbędne badania, co może odbijać się na jakości wykonywanych obowiązków. Takie nieobecności należy też zakomunikować szefowi. Dlatego, jeśli nie stanowi to dla Ciebie problemu, warto spróbować otwarcie porozmawiać z pracodawcą i wspólnie postarać się znaleźć najlepsze rozwiązanie, które pozwoli Ci pogodzić trwające leczenie z pracą.

Do takiej rozmowy warto się przygotować. Przedstaw na niej swoją sytuację i ewentualny plan leczenia. Dopytaj także o możliwość dostosowania obowiązków do nowej sytuacji. Być może uda Ci się wynegocjować z szefem elastyczny czas pracy, przejście na home office lub tymczasowo zmniejszyć albo chociaż na jakiś czas zmienić zakres obowiązków.

Czy można zwolnić pracownika chorego na raka?

Osoby chore na nowotwór, które decydują się na przerwę w pracy ze względu na podjęte leczenie i rekonwalescencję po nim, mają prawo do zwolnienia lekarskiego (zwanego potocznie L4). Może je wystawić zarówno chirurg, onkolog, jak i Twój lekarz rodzinny. Dokument elektroniczny e-ZLA automatycznie trafi do Twojego pracodawcy⁴.

W takiej sytuacji może przysługiwać Ci wynagrodzenie chorobowe przez pierwsze 33 dni nieobecności w pracy (lub 14 dni, jeśli masz ukończone 50 lat). Po upływie tego okresu otrzymasz świadczenie z ZUS w wysokości 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Nie bój się, że na L4 pracodawca Cię zwolni. Zgodnie z przepisami prawa nie może rozwiązać umowy o pracę, kiedy przebywasz na zwolnieniu lekarskim⁵. Pamiętaj jednak, że pracodawca może się z Tobą pożegnać po zakończeniu zwolnienia, jeśli usprawiedliwiona nieobecność (w tym z powodu choroby) trwa przez określony czas. Wynika to z art. 53 § 1 Kodeksu Pracy. Zgodnie z prawem możesz zostać zwolniony z powodu przedłużającej się usprawiedliwionej nieobecności w pracy, która jest wynikiem choroby trwającej⁶:

– dłużej niż 3 miesiące – w przypadku, gdy pracodawca zatrudniał Cię krócej niż 6 miesięcy;
– dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – sytuacja może mieć miejsce, kiedy pracodawca zatrudniał Cię co najmniej 6 miesięcy.

Jeżeli Twoje leczenie będzie się przedłużać, warto rozważyć możliwość ubiegania się o świadczenie rehabilitacyjne. Może ono przysługiwać po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego, czyli po 182 dniach⁷, jeżeli dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie jest wypłacane przez kolejny rok. Aby otrzymać świadczenie rehabilitacyjne zaraz po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego, musisz pamiętać o złożeniu wniosku o jego przyznanie do ZUS w terminie co najmniej 6 tygodni przed zakończeniem okresu pobierania zasiłku chorobowego⁸.

Jeżeli choroba wpłynęła na Twoją zdolność do pracy i konieczne jest dłuższe zwolnienie, warto skonsultować się z lekarzem w sprawie możliwości orzeczenia o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, co pozwoli Ci starać się o rentę⁹. Pamiętaj jednak, że jest ona przyznawana w zależności od stażu pracy.

Przeciwskazania do pracy po chorobie nowotworowej – co może utrudnić powrót do pracy?

Przeciwwskazania do pracy po chorobie nowotworowej zależą od wielu czynników – m.in. od:

• stadium choroby,
• stosowanych metod leczenia,
• pojawienia się dolegliwości po terapii,
• obecności powikłań ograniczających zdolność do pracy,
• ogólnego stanu zdrowia pacjenta,
• jego gotowości psychicznej do powrotu do pracy.

Czasami również walka z nowotworem skutkuje obniżeniem odporności, co zwiększa ryzyko infekcji¹⁰, dlatego przebywanie w środowisku pracy, gdzie jest mnóstwo ludzi, może być niewskazane.

Leczenie onkologiczne często wpływa też na funkcjonowanie układu nerwowego, co może powodować problemy z pamięcią, koordynacją, czy zdolnościami poznawczymi¹¹. Mając to wszystko na względzie, decyzja o wznowieniu pracy powinna być podejmowana po konsultacji z lekarzem prowadzącym, który oceni Twój stan zdrowia i wskaże, czego unikać po leczeniu i jak wspierać organizm, aby poprawić swoje samopoczucie.

Zdolność do pracy po nowotworze

W trakcie leczenia korzystałeś z L4 lub innego przysługującego Ci świadczenia, a po zakończonej terapii chcesz wrócić do pracy? Jeśli Twoja nieobecność trwała dłużej niż 30 dni, przed wznowieniem pracy firma skieruje Cię do lekarza medycyny pracy i na badania kontrolne¹². Dopuszczenie pracownika do wykonywania obowiązków służbowych po dłuższej nieobecności jest obciążone pewnym ryzykiem, dlatego pracodawcy chcą mieć pewność, że jesteś w stanie bezpiecznie wykonywać swoje obowiązki.

Nie przejmuj się, jeżeli otrzymasz negatywną opinię o zdolności do pracy na określonym stanowisku. Pracodawca w takich sytuacjach może Cię skierować na inne miejsce pracy – np. takie, na którym nie będziesz pracować w nocy albo nie będzie na nim nadmiernego wysiłku fizycznego¹³. Warto jednak mieć na względzie to, że jeśli pracodawca nie ma takiej możliwości, może Ci wręczyć wypowiedzenie. Powrót do pracy po radioterapii, chemioterapii czy innowacyjnych terapiach immunologicznych jest więc możliwy pod warunkiem, że obowiązki zawodowe nie będą Cię zbytnio obciążać podczas rekonwalescencji.

Nowotwór to wyzwanie, które stawia przed osobą chorą wiele pytań i dylematów. Ważne jest, by pamiętać, że nie jesteś sam/-a w tej sytuacji. Przysługujące Ci prawa pracownicze oraz wsparcie ze strony rodziny, pracodawcy i specjalistów mogą bardzo pomóc w tym trudniejszym czasie. Twoje zdrowie jest najważniejsze, a decyzje dotyczące pracy powinny być podejmowane z myślą o tym, co jest dla Ciebie w danym momencie najlepsze. Jeśli czujesz, że praca daje Ci siłę i motywację do walki z chorobą, warto rozważyć kontynuowanie zatrudnienia. Gdy jednak życie zawodowe po przebytym leczeniu jest zbyt dużym obciążeniem, przerwa i skorzystanie z L4 czy innych świadczeń mogą okazać się wręcz niezbędne.